Verborgen straffen: corrigeer jij je hond ongemerkt?

Door Karen Pryor

Het is net nieuwjaar geweest. Tijd voor goede voornemens, toch? Een mooi voornemen is om onze honden niet meer per ongeluk te corrigeren.

"Maar ik train positief, ik straf niet!" zeg je misschien. Nou, ik denk dat we dat soms toch doen, maar het ons niet realiseren.

Ik heb het niet over een standje. Dat is een onderdeel van de sociale omgang. Een pup is te ruw en de moederhond gromt. Een hondenneus komt net iets te dichtbij het kaasplateau op de salontafel en je waarschuwt even. Dat is communicatie en dat is wat mij betreft ook geoorloofd (tenzij dat het ENIGE is dat je doet, in plaats van je hond te leren wat wèl de bedoeling is – ik ken genoeg hondeneigenaren en ouders die daar erg toe neigen).

Ook heb ik het niet over natuurlijk voorkomende aversieve prikkels (een aversieve prikkel is iedere gebeurtenis die iemand, mens, hond of ander dier, onaangenaam vindt). Kay Laurence zegt over dit onderwerp: "Honden krijgen met allerlei aversieve gebeurtenissen te maken in hun dagelijks leven. Mijn Gordon Setters rennen geregeld tegen een deur op omdat ze de opening verkeerd inschatten, ze stoten hun tenen, ze vallen van het bed af, lopen langs de verkeerde kant van een boom, enz." Tja, dat is het leven. Maar het is geen goeie manier om dingen aan te leren.

Opspringen

Waar ik het over heb, zijn aversieven die zelfs "positieve" trainers bewust gebruiken om gedrag te beïnvloeden. Een populaire methode is deze. Een trainer vroeg mij, "Karen, wat als een hond opspringt? Is het volgens jou geen echte clickertraining om je rug toe te draaien (je aandacht weg te nemen) en de hond vervolgens te klikken voor vier voetjes op de vloer? Dat is toch aversief? Ik wil een 100 procent positieve trainer zijn, maar ik maak gebruik van deze aversieve techniek. Zou je hier wat meer over kunnen vertellen?"

Ik heb een video van een trainster die precies deze techniek toepast. Ze is aan het werk met een grote, gele hond uit een asiel die veel tegen mensen opspringt. Twee keer gaat de hond uit zichzelf zitten en zij klikt en beloont. De derde keer gaat de hond zitten, maar de trainster wacht ietsje langer. De hond springt tegen haar op. Zij kruist haar armen voor de borst en draait hem haar rug toe. Op het moment dat zij dat doet, krimpt de hond op de grond in elkaar, alsof hij geslagen is.

Was dat een "correctie"? Voor de trainster niet. Zij nam even heel kort haar aandacht weg, wat is daar nou zo erg aan? Voor de in elkaar gekrompen hond beslist wel: dat was echt kwetsend.

Correcties worden, net als versterkers, bepaald door de ontvanger, niet door degene die ze uitdeelt. Ik weet zeker dat de trainster dacht dat ze communiceerde, niet corrigeerde. Maar in de hondenwereld is in het gezicht likken de manier waarop een puppy ervoor zorgt dat volwassen honden lief zijn tegen hem. Dus springen honden op om bij ons gezicht te komen. Onze rug afdraaien is daarom een negatieve correctie: iets weghalen dat de hond erg graag wil hebben. Het gedrag van de hond, het in elkaar krimpen, vertelt ons dat dit vanuit zijn standpunt bezien pijnlijk was.

Hierdoor is deze geweldige belevenis van clickertraining, waarbij de hond leerde hoe hij successen kon bereiken, ineens een mengeling geworden van positief en negatief. Zelfs als er eten te verdienen valt, is leren nu ineens niet meer per definitie iets fijns. De trainster zelf is ook geen onverdeeld leuk persoon meer. Dat is nu eenmaal wat er gebeurt als je correcties gebruikt, of je dat nu wilt of niet: het maakt de leerling onzeker.

Tijdens de ClickerExpo presenteerden Jesus Rosales-Ruiz en zijn studenten nieuw onderzoek van de University of North Texas. Uit dit onderzoek blijkt dat er niet veel of heftige correcties nodig zijn en dat je maar een korte periode fijne en onaangename gevolgen door elkaar hoeft te gebruiken om het enthousiasme van de hond aan te tasten om met jou te werken of gewoon om te leren. En dat dit een heel, heel lange tijd duurt.

"Leiden" met de riem

Een andere veelvoorkomende correctie kom ik ook op de ClickerExpo voortdurend tegen. De aangelijnde hond zit of staat rustig naast zijn eigenaar. De eigenaar staat op en loopt weg. Standaard kijken deze eigenaren niet naar hun hond, ze zeggen niets tegen hem, ze lopen gewoon weg en terwijl ze dit doen, geven ze een ruk aan de riem. Zo vertellen ze hun hond "ga met me mee". Zelfs als de hond al met ze meeloopt, knal! Die korte ruk aan de riem. Waarom toch?!?

In Orlando was ik uiteindelijk zo geïrriteerd dat ik er een ClickerExpo-demonstratie aan besloot te wijden. Ik koos iemand met een grote, prettige jonge hond. Iedere keer als zij ging zitten of opstond of bewoog gaf zij trouw deze ruk aan de riem. We zetten een stoel neer, zodat ze kon zitten en weer opstaan. Ik vertelde haar wanneer ze moest opstaan en klikte haar als ze haar hond een mondeling seintje gaf voor ze in beweging kwam. Ik probeerde die diepgewortelde ruk voor te zijn door de riem in haar "verkeerde", andere hand te stoppen.

Het was heel moeilijk voor haar. Ze dacht echt dat ze die ruk aan de riem moest geven. Voor de hond was het makkelijk. Toen ik uiteindelijk de rukken liet ophouden door de hond de riem af te doen, plakte de hond zichzelf bijna dansend tegen haar aan terwijl ze stond, zat, stond en liep. "Dat is nog eens een opluchting", zei de gezichtsuitdrukking van de hond. Iedereen lachte. De hond had duidelijk heel goed geleerd om zich aan de bewegingen van zijn eigenaar aan te passen en deed dit ook graag. De rukken aan de riem waren totaal overbodige correcties.

Correcties als vereiste

Ik kon zien dat iemand er veel moeite in had gestoken om ervoor te zorgen dat deze eigenaar zo consequent corrigeerde. "Je kreeg waarschijnlijk op je kop als je NIET iedere keer een ruk aan de riem gaf", suggereerde ik, en inderdaad knikten er in de hele zaal hoofden.

Dus worden er aversieve technieken toegepast op de eigenaar om ervoor te zorgen dat zij deze op de hond toepassen. Kan dat dan kwaad? Jazeker. In de loop van één ochtend op de ClickerExpo konden deze zich keurig gedragende honden tientallen onverwachte correcties krijgen. Ruk, ruk, ruk. Ze krijgen een ruk terwijl ze rustig liggen (dat is toch alleen maar goed?) of stilstaan naast hun eigenaar (geweldig toch?) of terwijl ze met hen meelopen als de eigenaar van richting verandert, ineens stilstaat bij de lift of ineens verder de gang inlopen. Op geen enkele manier kunnen ze aan die ruk ontkomen. Zelfs als ze iedere beweging van hun eigenaren correct weten te anticiperen en erin meegaan, er is geen ontsnappen aan. Geen wonder dat er een geduldige gelatenheid van hun gezichten afstraalt, net als bij de meeste paarden.

Groot of klein?

De vraag is NIET hoe groot of klein de aversieve prikkel is. De vraag is, waarom een aversieve prikkel gebruiken als je deze niet nodig hebt? Ik citeer nog een keertje Kay Laurence (©2003 Learning About Dogs, overgenomen met toestemming) "als ik een hond iets aanleer, vermijd ik iedere molecuul van een mogelijke correctie of van het wegnemen van iets fijns om ‘het gedrag te krijgen’. Het gaat niet om 'de mate van onaangenaamheid'. Het gaat om de gedachte dat het gebruik van 'aversieven' een methode zou kunnen zijn om het gedrag te krijgen. Dit soort acties wijst op een gedachtengang dat aversieven onderdeel uitmaken van het aanleerproces. Ik zeg “laten we gewoon een andere manier vinden".

Allemaal denken wij dat we "positieve" trainers zijn. Maar trainen door middel van positieve versterking vereist meer dan aardig zijn en meer dan versterkers gebruiken. Het gaat erom een veilig klimaat te creëren waarin de hond zorgeloos nieuwe dingen kan leren en kan vertrouwen op wat hij al geleerd heeft. In deze omgeving kan een dier zelfbeheersing leren, in plaats van door jou beheerst te worden. In zo’n sfeer kan een dier leren om zelfverzekerd en kalm te blijven in plaats van op alles in de omgeving te reageren door vast te pakken en te snuffelen en te grijpen als een asielhond die nog nooit iets geleerd heeft. In zo’n klimaat is een hond ervan overtuigd dat jouw communicatie met hem belangrijk is en leidt tot aangename dingen, de hond vertrouwen heeft en – dit is heel onwetenschappelijk – de hond is gelukkig.

Dus laten wij ons voor dit nieuwe jaar voornemen:

1. Als het gebruiken van iets onaangenaams het "antwoord" lijkt op een "probleem", zorg er dan voor dat je een andere manier vindt.
2. Hou op met rukken aan de riem. Punt. Gebruik het niet als middel, als communicatie, als correctie of als gewoonte. Praat met je hond voor je gaat lopen. Leer je hond dat met je meegaan, waar je ook maar naartoe gaat, wanneer je ook maar gaat, een klik waard is. Dat kost geen vijf minuten. En je hond zal je er dankbaar om zijn.

Gelukkig nieuwjaar aan alle honden!

Met toestemming vertaald. Oorspronkelijk artikel:
Hidden Aversives: Are You Punishing Unconsciously?

Copyright 2005 Karen Pryor Clickertraining and Sunshine Books, Inc.
Telefoon: 00-1-781-398-0754 — Website: www.clickertraining.com

ClickerExpo: een conferentie over clickertraining, georganiseerd door Karen Pryor Clickertraining. Tijdens een ClickerExpo zijn er lezingen, praktijkworkshops, demonstraties en netwerkevenementen. Meer informatie: www.ClickerExpo.com.
Terug naar de tekst.