Clicker-tips
Enthousiast geworden? Wil je de clicker-methode graag direct proberen? Om je op weg te helpen, hebben we hier tips opgenomen. Deze tips zijn een bewerking uit Een hond en een dolfijn van Karin Pryor. Lees verder voor meer uitleg!
- Altijd eerst klikken, daarna belonen
- Klik is einde oefening
- Klik altijd tijdens het gedrag
- Klik maar één keer
- Gebruik de clicker niet om de aandacht van je hond te trekken of om je hond te laten komen
- Gebruik de clicker niet om aan te moedigen of als startsignaal
- Gebruik het juiste formaat en type voedselbeloning
- Als je hond eenmaal een nieuwe vaardigheid heeft geleerd, klik dan niet meer voor iedere juiste reactie
- Hou je trainingssessies kort en gevarieerd, oefen niet steeds maar weer hetzelfde
- Verwacht vooruitgang in pieken en dalen
- Als een gedrag opeens verslechtert: ga even terug naar af
- Denk niet dat jij de gedachten van je hond kunt lezen
- Stop als het goed gaat
- Geniet ervan!
Altijd eerst klikken, dan pas belonen
Bij deze manier van trainen hoef je je hond niet te lokken of te verleiden met lekkers. Met de klik vertel jij je hond welk gedrag jij goed vindt. Door de klik weet hij dat hij iets goeds heeft gedaan. En hij weet dat hem nu iets leuks gaat overkomen: je geeft hem bijvoorbeeld iets lekkers. Wat je hond doet op het moment dat hij zijn beloning krijgt, is meestal niet belangrijk. Wel is het belangrijk dat je pas nadat je hebt geklikt met het voertje naar de mond van je hond gaat en het aan hem geeft.
- Klik is einde oefening
De klik vertelt de hond welk gedrag goed is. Dat is wat hij onthoudt. Het gaat bij het trainen om het moment van de klik, niet om wat erna gebeurt. Daarom betekent klik tegelijk 'einde oefening'. Na het geven van de beloning kun je natuurlijk direct verder met de training!
- Klik altijd tijdens het gedrag
De klik is een soort akoestische pijl: het signaal dringt als het ware rechtstreeks in het zenuwstelsel van de hond door met de mededeling: "wat je precies op dit moment doet, heeft je iets opgeleverd".
Klik dus precies op het moment dat je hond het gedrag uitvoert dat je wilt zien. Als je bijvoorbeeld je hond wilt leren springen, klik dan terwijl je hond in de lucht is. Klik niet als je denkt dat hij gaat springen. Klik ook niet als hij klaar is met de sprong.
Als je hond eenmaal heeft geleerd de sprong te nemen, kun je bijvoorbeeld de landing verbeteren, door op het moment van een juiste landing te klikken.
- Klik maar één keer
Bij uitzonderlijk goed gedrag heb je misschien de neiging om meerdere keren te klikken - kliklik kliklik.
MAAR: de timing van de klik is cruciaal; het moment waarop jij klikt, vertelt jouw hond precies wat jou aanstond. Als je meerdere keren achter elkaar klikt, kan hij niet bepalen welke klik nu precies de boodschap overbrengt. Hij zal dus ook niet zijn gedrag kunnen verbeteren. Bovendien kan het zijn dat je hond alleen nog maar voor meervoudige kliks gaat werken.
Voor uitzonderlijk gedrag kun je wel een jackpot geven: een superbeloning.
- Gebruik de clicker niet om de aandacht van je hond te trekken of om je hond te laten komen
Natuurlijk werkt het, in het begin tenminste. Als je in het verleden problemen had met hierkomen, kan deze nieuwe reactie van je hond misschien versterkend (belonend) werken voor jezelf. Je zult dus in de verleiding komen het steeds weer te proberen. Maar kijk uit! Als je je hond steeds met de clicker roept of klikt om je hond af te leiden van andere interessante zaken, verlies je de kracht van de clicker als communicatie-middel met je hond.
- Gebruik de clicker niet om aan te moedigen of als startsignaal
Bedenk je altijd: "wat ben ik nu aan het versterken?". Als je hond aarzelt of achterblijft en je klikt om hem aan te moedigen, versterk je juist het aarzelen of achterblijven. Klik alleen voor het gedrag dat je wilt hebben, dat je wilt dat je hond herhaalt.
- Gebruik het juiste formaat en type voedselbeloning
Hier volgen een paar gezond-verstand-regeltjes over belonen met voer.
Begin je training altijd als je hond honger heeft. Hou bijvoorbeeld een trainingssessie vlak voor zijn ontbijt of zijn avondeten. Laat zijn eten niet de hele dag staan, maar voer je hond op gezette tijden. Het beste is jouw beloning een onderdeel van zijn dagelijkse voeding. Als je veel beloont, geef je je hond gewoon minder eten. Gebruik in het begin, terwijl jij en je hond dit nieuwe spel leren, zeer gewilde, superlekker ruikende voertjes en niet de saaie alledaagse brokjes. En gebruik hele kleine, direct weg te slikken lekkertjes.
- Als je hond eenmaal een nieuwe vaardigheid heeft geleerd, klik dan niet meer voor iedere juiste reactie
Laat af en toe een klik en beloning weg. Als dit goed gaat, klik en beloon je gemiddeld voor iedere tweede reactie. Voor een verdere afbouw van het aantal beloningen kunt u daarna overgaan op variabele beloningsschema's (meer hierover in Aantekeningen voor oefeningen). Je beloont dan gemiddeld om de zoveel reacties, waarbij je het gemiddelde heel langzaam opvoert. Wees daarbij zo onvoorspelbaar mogelijk.
Je hoeft niet bang te zijn dat je hond het gedrag vergeet. Met deze rustige afbouw van het aantal beloningen zal het gedrag zelfs sterker en betrouwbaarder worden. Dit klinkt tegenstrijdig, maar probeer het eens uit. Je zult zien dat het werkt!
- Hou je trainingssessies kort en gevarieerd, oefen niet steeds maar weer hetzelfde
Train kort. In drie korte sessies van ieder vijf minuten bereik je meer dan in drie sessies van een halfuur waarbij jij en je hond allebei moe worden. Bij deze training hoef je niet steeds te herhalen om het gedrag 'erin te krijgen' en al helemaal niet om het 'erin te houden'. Gedrag getraind met 'shaping' en versterking vervalt niet. Zelfs als er dagen, weken of maanden tussen sessies zitten, zal je hond onthouden wat je hem hebt weten te leren en het graag nog een keer doen.
Hou het trainen leuk. Meng er altijd een paar eenvoudige taakjes tussendoor als je aan iets moeilijks werkt. Begin je trainingen niet steeds met oude, makkelijke dingen en eindig niet altijd met de nieuwe moeilijke. Op die manier leert je hond heel snel dat trainen iets vreselijks is, waar hij zo snel mogelijk vanaf wil zijn. Eindig altijd met iets simpels en leuks, iets waarbij je hond bijna zeker weet dat hij ervoor beloond wordt.
- Verwacht vooruitgang in pieken en dalen
In de traditionele training eist men vaak gelijk de hele oefening of grote stappen van een oefening. Na een eerste positieve aanleerfase corrigeren we iedere afwijking van dat gedrag, totdat de hond de oefening voor langere tijd kan uitvoeren zonder correcties.
Het aanleren van gedrag door middel van shaping en versterking werkt anders. We bouwen het gedrag op in kleine stapjes. Het dier ontdekt bij iedere nieuwe stap wat hij moet doen om versterkt te worden. Dat vraagt meer denkwerk en creativiteit van de trainer, maar de vooruitgang kan spectaculair zijn.
Toch kan het leerproces opeens stagneren. Dan lijkt het of de hond tijdelijk helemaal niet meer vooruitgaat. Hou vol! Na de stagnatie komt meestal ineens een enorme sprong voorwaarts.
Verder helpt het als je iedere trainingssessie met een kleine herhaling begint.
- Als een gedrag opeens verslechtert: ga even terug naar af
Veranderingen van omstandigheden maken het soms moeilijker voor je hond, veel moeilijker dan wij vaak denken.
Bijvoorbeeld, in je huis, tuin of op de hondenschool volgt of komt je hond perfect. Maar in een nieuwe omgeving trekt hij zich ineens niets meer van je commando aan. Word nou niet boos!
In plaats daarvan doe je alsof je dit nog nooit getraind hebt met je hond. Ga even terug naar het eerste dat je je hond met de clicker hebt geleerd, al is dit maar 'komen aan de lijn voor een klik en een stukje kip'. Herhaal in sneltempo de stappen die je ook bij het aanleren van de oefening hebt gevolgd, maar nu in deze nieuwe omstandigheden. Meestal is de snelle herhaling van het shapingproces voldoende om de gedragingen ook in de nieuwe omgeving terug te krijgen. Mogelijk heeft je hond aan één sessie genoeg, misschien heeft hij er twee of drie nodig. Hoe dan ook, het zal zeker veel sneller gaan dan de eerste keer. En zorg ervoor dat je een jackpot van heerlijke voertjes geeft als het lukt!
- Denk niet dat jij de gedachten van je hond kunt lezen
Aan de hand van zijn houding kunnen we soms zien hoe de hond zich voelt (en daarbij kunnen we er soms ook flink naast zitten!). Maar waarom de hond zich zo voelt of waarom hij zich zo gedraagt, blijft hooguit gokken.
Als je hond niet doet wat je van hem verwacht, zijn er altijd mensen die onmiddellijk precies weten wat de reden is. De hond is 'gestresst'. De hond is 'te dominant'. Hij 'wil wraak nemen'. Wat dan ook. Daarna doen ze uit de doeken hoe deze door hen verzonnen oorzaak kan worden opgelost. Vaak behelst hun oplossing een of andere vorm van straf.
Luister hier niet naar! Als een gedraging die je hond kent plotseling terugvalt, vraag je dan niet teveel af waarom. Je komt er misschien nooit achter. Mogelijk dacht je hond dat de regels alleen gelden als je witte schoenen draagt, en draag je nu nieuwe paarse sportschoenen. Ga gewoon even terug naar af: herhaal het shapingproces, versterk makkelijkere stappen, en je zult zien dat je hond al snel de oefening weer uitvoert.
- Stop als het goed gaat
Als je hond ineens een geweldige vooruitgang laat zien, is het altijd erg verleidelijk om dat succesje nog een keer, en nog een keer, te willen (laten) zien. Totdat je hond een fout maakt en de gedraging uit elkaar valt.
Leer stoppen op het hoogtepunt. Laat je hond met succes in zijn hoofd de training uit gaan.
Heb je tijdens de trainingssessie geen vooruitgang geboekt en je wilt stoppen met trainen, doe dan even iets gemakkelijks voordat je stopt, iets waarvan je zeker weet dat je je hond ervoor kunt klikken.
- Geniet ervan!
Als je gefrustreerd raakt of kwaad wordt, stop meteen! Train niet als je boos bent. Neem even pauze en probeer het later opnieuw. Een kopje thee of koffie drinken, kan bij het trainen een heel belangrijk hulpmiddel zijn. Ga even rustig zitten. Denk na over wat er mis ging en hoe je ervoor kunt zorgen dat je hond het de volgende keer wel goed doet. Laat je hond niet zien dat je boos bent: hiervan leert je hond alleen maar dat jij onvoorspelbaar bent.
Sandra Hurkmans
Als je een voorbeeld wilt hoe je een oefening van begin tot eind aan zou kunnen leren, vind je meer informatie op de pagina Trainingsvoorbeeld.
Zie voor meer informatie en links de pagina Trainings-weblinks.
(Oorspronkelijk geschreven voor Kynologenclub Delft e.o.)